برگرفته از میراث خبر ۱۳۸۳/۶/۳۰
میراث استان ها _ سازمان آب منطقه ای فارس و وزارت نیرو امکان هر گونه تعویق در آبگیری سد سیوند را منتفی اعلام کردند و تصمیم گیری در این باره را تنها موکول به دستور مستقیم مقامات عالی رتبه کشور نظیر هیات دولت دانستند.
به گزارش «میراث خبر»، «جلال جامعی»، مجری پروژه ساخت سد سیوند در این باره گفت: «با توجه به تعهدات سازمان آب منطقه ای فارس و وزارت نیرو در مورد اتمام پروژه سد تا پایان سال 84 ، به هیچ وجه امکان عقب انداختن زمان آب گیری سد وجود ندارد و در این باره تنها مقامات عالی رتبه کشوری نظیر هیات دولت می توانند تصمیم گیری کنند.»
ساخت سد خاکی سیوند از سال 1371 در تنگه بلاغی روی رودخانه پلوار و بدون هیچ استعلامی از سازمان میراث فرهنگی شروع شده است.طبق اساس نامه سازمان میراث فرهنگی کشور هرگونه ساخت و ساز و انجام پژوهش های عمرانی کشور باید با مجوز سازمان میراث فرهنگی کشور صورت گیرد.همچنین باپیگیری سازمان میراث فرهنگی طی چند ماه گذشته هیات دولت آیین نامه ای را تصویب کرد که براساس آن تمام ارگان ها ملزم به استعلام از سازمان میراث فرهنگی قبل از انجام هرگونه عملیات اجرایی در کشور هستند.
بر اثر ساخت سد سیوند حدود 8 کیلومتر از تنگه بلاغی به همراه آثار درون آن به زیر آب فرو خواهد رفت.
طی یک ماه گذشته گروهی از کارشناسان بنیاد پژوهشی پارسه و پاسارگاد کار شناسایی و تهیه طرح نجات بخشی محوطه های باستانی موجود در تنگه بلاغی را آغاز کردند.
«بابک کیال»، سرپرست محوطه باستانی پاسارگاد در مورد بررسی و کارشناسی های انجام شده در تنگه بلاغی گفت: «در این بررسی ها که به منظور تهیه طرح نجات بخشی و شناسایی محوطه های باستانی درون تنگه بلاغی برای تهیه فراخوان جهانی این محوطه ها صورت گرفت، 84 محوطه باستانی شناسایی شد.»
وی با مهم خواندن این محوطه ها گفت: «محوطه های باستانی در این منطقه به زیر آب خواهند رفت، شامل تپه های باستانی پیش از تاریخ، کوره های ذوب فلز، غار و سکونت گاه های پیش از تاریخ، گورهای سنگی مربوط به دوران فرمانروایان فارس (فرقه داران)، دو قبرستان دسته جمعی مربوط به دوران اشکانی، بیش از 7 کیلومتر مرز سنگی مربوط به دوران اشکانی، 4 کیلومتری سنگ چین راه شاهی، دو قسمت از جوی سنگی و راه شاهی در شرق تنگه و 6 قسمت از راه شاهی در غرب تنگه و دیگر محوطه های باستانی و تاریخی است.»
کیال همچنین در مورد اهمیت نجات بخشی این محوطه ها گفت: «کوره های ذوب فلز، گورستان ها، محوطه های باستانی و سکونت گاه های یافت شده در درون تنگه بلاغی می توانند بخش های بسیار زیادی از روش های سکونت و روند زندگی در منطقه پاسارگاد از دوران غارنشینی تا دوران اسلامی و به خصوص در دوران هخامنشی را نشان دهند.»
در حالی که کاوش های باستان شناسی در 84 محوطه باستانی در تنگه بلاغی نیازمند صرف زمان و دقت بسیار زیاد باستان شناسان است با این وجود، مجریان پروژه ساخت سد سیوند از آغاز آبگیری این سد در دو سال آینده خبر می دهند.
مجری پروژه ساخت سد سیوند با تاکید بر مهلت دو ساله کارشناسان باستان شناسی در نجات بخشی محوطه های درون تنگه بلاغی یادآور شد: «کارشناسان ساخت سد حاضر به هر گونه همکاری با باستان شناسان هستند و اقدامات نجات بخشی محوطه های باستانی توسط آنها در تنگه هیچ گونه تداخلی با فعالیت کارشناسان ساخت سد ندارد.»
با توجه به اتمام بررسی های کارشناسی در دورن تنگه بلاغی هم اکنون گروهی از کارشناسان در پژوهشکده باستان شناسی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور در حال تهیه طرح فراخوان جهانی هستند. سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور قصد دارد برای نجات بخشی محوطه های باستانی و تاریخی درون تنگه بلاغی که بر اثر ساخت سد به زیر آب خواهند رفت از تمام کارشناسان و دانشگاه های معتبر جهانی دعوت به همکاری کند.
به اعتقاد کارشناسان ساخت سد سیوند به جز ایجاد مشکل برای آثار درون تنگه، به دلیل به وجود آوردن شرایط خاص در منطقه به آسیب دیدن سازه های اصلی محوطه جهانی پاسارگاد منجر می شود.
کیال که خود کارشناس مرمت آثار باستانی است در مورد بررسی کارشناسی در مورد احتمال و میزان آسیب های وارده به سازه های محوطه جهانی پاسارگاد گفت: «هنوز بررسی های دقیقی روی این مساله انجام نگرفته است اما با توجه به آبرفتی و سست بودن خاک منطقه حدس زده می شود جمع شدن آب در دریاچه سد باعث افزایش شدید رطوبت هوا در منطقه و بالا آمدن میزان آب سطحی شود که این اتفاق می تواند به پی اصلی کاخ ها و آرامگاه کوروش آسیب وارد سازد.»
با این وجود کارشناسان ساخت سد معتقدند که ساخت سد هیچ تاثیر منفی بر مجموعه تاریخی پاسارگاد و آرامگاه کورش ندارد. به اعتقاد جامعی با توجه به فاصله 9 کیلومتری انتهای نقطه آب گیری سد با مجموعه پاسارگاد؛ آب گیری سد هیچ تاثیری بر پی سازه های پاسارگاد نخواهد گذاشت. همچنین وزش باد در منطقه جهت مسیر جنوب شرقی شمال غربی است.
به عقیده جامعی مسیر وزش باد در منطقه در جهت دور شدن رطوبت از مجموعه پاسارگاد است به همین دلیل وزش باد آسیبی به مجموعه پاسارگاد وارد نخواهد کرد.
تنگه 18 کیلومتری بلاغی در فاصله 4 کیلومتری از محوطه ثبت جهانی پاسارگاد قرار دارد و بخشی از نخستین پایتخت هخامنشیان است. این تنگه که به اعتقاد کارشناسان محل عبور راه شاهی؛ مهم ترین راه باستانی کشور بوده و پاسارگاد را به تخت جمشید و شوش متصل می کرده در خود آثاری از سکونت های غارنشینی و سکونت هایی از هزاره های قبل از میلاد تا دوران اسلامی را جای داده است.
طی چند سال گذشته در کشورهای باستانی جهان برخی از سدها در کنار رودخانه ها و محوطه های باستانی به منظور توسعه اقتصادی و تامین آب ساخته شده اند اما این سدها موجب به خطر افتادن بسیاری از محوطه های باستانی جهان شده است. کارشناسان جهان نیز با توجه به اهمیت عمرانی و اقتصادی کشور ما نجات بخشی محوطه های تاریخی را آغاز کردند که از آن جمله می توان به سد «اسوان» در مصر اشاره کرد. کشور مصر برای ادامه روند توسعه اقتصادی و عمرانی کشور خود و حفظ میراث فرهنگی کمیته جهانی را به رهبری یونسکو تشکیل داد و با کمک کارشناسان جهانی طی یک عملیات بسیاری گسترده معابد نوبی را از خطر غرق شدن نجات داد.»
پاسارگاد پنجمین محوطه جهانی ایران است که طی آخرین جلسه یونسکو که در تیر ماه سال 1383 در چین برگزار شد به علت دارا بودن شاخصه های فراوان با صد در صد آرا در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید. هر اثر که در فهرست جهانی یونسکو جای می گیرد طبق کنوانسیون میراث طبیعی و تاریخی باید از سوی کشور نگهدارنده، اثر مورد توجه ویژه قرار گیرد و انجام هر گونه اقدامی در به خطر افتادن آن ممنوع است.
محوطه باستانی پاسارگاد در 130 کیلومتری شهر فارس جای گرفته است. در مجموعه باستانی پاسارگاد آثار تاریخی و باستانی ارزشمندی قرار دارد که از مهم ترین آنها می توان به آرامگاه کورش، کاخ بارعام، کاخ دروازه، کاخ اختصاصی، قبر کمبوجیه و تل تخت اشاره کرد.
پاسارگاد نخستین پایتخت هخامنشیان است که به دستور کورش در سال 550 قبل از میلاد مسیح ساخته شده و کهن ترین نظام باغ سازی ایرانی و الگوهای جدید معماری را در خود جای داده است.