کتاب
چند تا ليس؟ یا چگونه تقريبا هرچيزى را تخمين بزنيم
چند تا ليس؟ یا چگونه تقريبا هرچيزى را تخمين بزنيم
نوشته: آرون سانتوس
ترجمه: دكتر محمدرضا توكلى صابرى
انتشارات مازيار، ١٨٢ صفحه، ۴۵٠٠ تومان
چند تا مورچه لازم است تا يك انسان را از زمين بلند كند؟ در طى دوران زندگى چند كيلومتر راه مى‌رويم؟ وقتى سر و يا دستمان درد مى‌كند، آسپيرين از كجا مى‌داند كه بايد به سر برود و يا به دست و درد اين اندام‌ها را تسكين دهد؟ اگر نردبانى تا ماه درست كنيم، اين نردبان چند پله بايد داشته باشد؟ مقدار كالرى چند تا همبرگر برابر يك بمب اتمى است؟ چند بار بايد يك آب نبات چوبى را ليس بزنيد تا تمام شود؟ (عنوان كتاب از اين پرسش گرفته شده است).
مترجم در مقدمه كتاب به طور ضمنى علت ترجمه كتاب را ذكر مى‌كند: «همه ما همه روزه با تخمين سرو كار داريم و آگاهانه و يا نا آگاهانه آن را به كار مى‌گيريم. براى مثال در مورد فاصله تا محل كار، زمان رسيدن به منزل دوست‌مان، احتمال وقوع يا بروز يك حادثه، تخمين افزايش قيمتها، زمان پايان يافتن ساختمان خانه‌مان، زمان لازم براى ترجمه و يا تاليف يك كتاب، مدت ساختن يك چيز و .... هزاران مورد ديگر تخمين مى‌زنيم. اين كه تا چه اين حدسها، گمانها، و تخمينها با واقعيت جور مى‌آيند، پس از وقوع آنها مشخص مى‌شود. بسيارى نزديك به واقعيت، برخى تا حدودى نزديك به واقعيت، و برخى ديگر به كلى دور از واقعيت در مى‌آيند.
چه شيوه‌هايى را مى‌توانيم به كار گيريم تا تخمين ما آن جايى كه ممكن است به واقعيت نزديكتر باشد؟ اين كتاب به ما نشان مى‌دهد كه چگونه با استفاده از شيوه تقريب انريكو فرمى تخمين بسيار دقيقترى بزنيم
براى اين كه تخمين‌هاى ما تا حد امكان با واقعيت جور در آيند اين كتاب كمك بزرگى مى‌كند. در اين كتاب بسيارى از مسايل عملى زندگى، و تخمين‌هايى را كه در زندگى روزمره با آن سر و كار داريم مى‌خوانيم. ممكن است كه بعضى از تخمينها دور از ذهن يا تخيلى به نظر برسند، ولى خود اين تخمينها يك ورزش فكرى هستند. اين كتاب رياضيات عملى را به شيوه‌اى ساده كه در زندگى روزمره به كار مى‌آيد آموزش مى‌دهد».
كتاب شامل ۶٨ پرسش است. هر پرسش شامل طرح مسئله، ساده كردن پرسش به اجزاء آن، ارائه نكات مفيدى كه در حل مسئله مفيد است، ايجاد يك فرمول رياضى ساده براى حل مسئله، محاسبه رياضى، و سرانجام ارائه پاسخ با استفاده از مراحل فوق است. كتاب با نثر طنز آميزى نوشته شده تا خشكى محاسبات رياضى را (به ويژه براى كسانى كه از رياضيات مى ترسند) دور سازد.
مترجم مىنويسد كه بدون كتاب مرجع و معلومات عميق در مورد يك موضوع باز هم با به كار گرفتن عقل سليم مى‌توان تخمين نزديك به واقع زد و به دو موضوع تاريخى اشاره مى‌كند:
«دوستعلى معير الملك كه در سفر ناصر الدينشاه به قم همراه او بود در مورد تخمين اندازه درياچه حوض سلطان توسط شاه قاجار چنين مىنويسد: «در باره تعيين محيط درياچه گفتگو شد و هركسى حدسى زد. يكى گفت ١٢ فرسنگ و ديگرى هفده، سرانجام شاه يكبار ديگر نظرى به درياچه افكنده و گفت چون دامنه آب تا صحراى مسيله كشيده مى‌شود بايد دورش بيشتر باشد و بهتر است كه ٢۴ فرسنگ نوشته شود. آن گاه سخن از گودى درياچه به ميان آمد. اكبر خان سيف السلطان نايب ناظر برادر مجد الدوله كه در پيشگاه شاه مانند برادر جسور بود گفت: «اين كار نيز چندان اشكالى ندارد، همان گونه كه محيط را تعيين فرموديد عمق را نيز معلوم فرماييد.» شاه را بذله گويى او خوش آمد و به قهقه خنديد و در حالى كه از گوشه چشم در نايب ناظر مىنگريست گفت «عمق را نيز تا بيست ذرع بنويسيد.»
جهانگير ميرزا، عموى ناصر الدينشاه، نيز در مورد تعداد شاخهاى موجود در مناره آرامگاه شمس تبريزى مىنويسد: »در خارج شهر خوى، آبادانى و محله اى است. در اين محله دو منار است در جنب همديگر كه بسيار قديم ساخته شده و هر دو منار از كله قوچ شكارى است كه به دور منار، عوض آجر گذاشته اند و شاخ قوچها را به تركيب مستحسن به دور منار ترتيب داده اند، مترجم منارها را ديده، در حال تحرير كه قدرى از منار ها تخريب شده تخمينا پانزده هزار كله قوچ شكارى در آن منار ها كارشده است.«
حيف كه نه ناصرالدين شاه و نه عمويش دسترسى به اين كتاب نداشتند، وگرنه نه تنها تخمينهايشان بهتر در مى‌آمد، بلكه حتما بهتر هم حكومت مى‌كردند.
