برگرفته از تارنمای آذرپادگان
حمید ملازاده
عصر روز بیستم آذر، محمد بیریا، جانشین پیشهوری در اجتماعی که در جلو کمیته مرکزی تبریز برپا شده بود از بالکن ساختمان خبر ورود ارتش به آذربایجان را اعلام داشت و مدعی شد که قوای اعزامی به آذربایجان فقط برای نظارت بر حسن انجام انتخابات به آذربایجان میآیند. اما همهی مردم دریافتند که کار از کار گذشته و حکومت دموکراتها به آخر خط رسیده است.
روز بیست و یکم آذر 1325 قرار بود شماره مخصوص روزنامه آذربایجان به مناسبت سالگرد حاکمیت دموکراتها بر آذربایجان منتشر شود. از سپیدهدم در جلو چاپخانه روزنامه در انتظار تحویل روزنامه بودم ولی خبری نشد. با بالا آمدن آفتاب، اغتشاش در گوشه و کنار شهر ظاهر شد و دستههای مسلح به راه افتادند هر کجا از فرقهچی و مهاجر سراغی میگرفتند دنبالش میرفتند...
رادیو تبریز مارش نظامی و سرودهای ای ایران و ای خاک تو مهد آزادگان را مینواخت، هر چند بار نطقهای حاج میرزاعلی شبستری و دکتر سلامالله جاوید که مردم را به خویشتن داری و حفظ امنیت فرا میخواندند از رادیو پخش میشد. این هر دو، از بنیانگذاران حکومت یک ساله دموکراتها بودند و از بزرگان فرقه شمرده میشدند. میگفتند وقتی برای مذاکره به تهران رفته بودند، مخفیانه با قوامالسلطنه قرار و مداری گذاشته و اماننامه از ایشان گرفته بودند.
فراریان 24 ساعت روی پل چوبی ارس برای عبور از مرز به انتظار بودند. سرانجام دستور باز کردن مرز، از شوروی رسید و انبوهی از فراریان که تعدادشان از بیست هزار نفر تجاوز میکرد از مرزهای سرتاسری در قلمرو رودخانه ارس گذشتند.
منبع: سیری در کوچههای خاطرات (تبریز از شهریور 1320 تا انقلاب اسلامی) حمید ملازاده ـ انتشارات اراک ـ تبریز 1373 صص 105 ـ 104