برگرفته از فرهنگستان زبان و ادب فارسی
معرفی: مرتضی قاسمی
ششمین و آخرین جلد دانشنامۀ زبان و ادب فارسی، به سرپرستی استاد اسماعیل سعادت، عضو پیوسته و مدیر گروه دانشنامۀ تحقیقات ادبی فرهنگستان، منتشر شد. دانشنامۀ زبان و ادب فارسی مجموعه‌ای است در شش جلد، جامعِ مهم‌ترین اطلاعات ادبی فارسی، به‌صورت مقالاتی در موضوعات رجال و کتب ادبی، دستور زبان، اصطلاحات عرفانی و معانی و بیان و عروض و قافیه، قالب‌های شعری، سبک‌های ادبی، زبان‌های ایرانی، انواع ادبیات، ادبیات پیش از اسلام، اسطوره‌های ایرانی، اَعلام شاهنامۀ فردوسی، و برخی دیگر از اَعلام، خاصّه اَعلام قرآنی، ادبیات معاصر و احوال و آثار ایران‌شناسانی که چه در داخل و چه در خارج، در حوزۀ زبان و ادب فارسی تحقیق کرده‌اند. مخصوصاً ادبیات دورۀ معاصر از موضوعاتی است که این دانشنامه به آن می‌پردازد و نویسندگان و شاعران این دوره و آثار آن‌ها را، چه مقالات کلی مربوط به آن‌ها، و چه جداگانه، در مدخل‌های مستقل معرفی می‌کند. البته بنا بر تصمیم شورای علمی دانشنامه، مدخل‌های مستقل را تنها به نویسندگان و شاعران درگذشته و برجسته‌ترین آثارشان اختصاص می‌دهد.
این دانشنامه نخستین دانشنامۀ اختصاصی در معرفی اهمّ اطلاعات مربوط به زبان و ادب فارسی در همۀ شاخه‌های آن است. دانشنامۀ زبان و ادب فارسی در تألیف و تنظیم مقالات خود، از سنّت‌های جاافتاده و پذیرفته‌شدۀ دانشنامه‌نویسی به اسلوب جدید پیروی می‌کند و بر درستی و رعایت کامل قواعد دستور زبان فارسی، پرهیز از اطناب و عبارت‌پردازی و اکتفا به عبارات ساده، روشن و قابل فهم و خالی از حشو و ابهام تأکید می‌کند. از دیگر نکات مهمّی که دانشنامۀ زبان و ادب فارسی در تألیف مقالات مدّ نظر دارد، رعایت تناسب موضوع آن‌هاست.
جلد ششم دانشنامۀ زبان و ادب فارسی شامل 320 مدخل و به قلم 135 تن از مؤلفان برجستۀ کشور است که در 860 صفحه، با مدخل «مسعود، محمد» شروع می‌شود و با مدخل «یونس» خاتمه می‌یابد. مجلدات شش‌گانۀ دانشنامۀ زبان و ادب فارسی شامل 2244 مدخل در 4830 صفحه به اتمام رسیده است.
دانشنامۀ زبان و ادب فارسی به سرپرستی استاد اسماعیل سعادت تألیف می‌شود که انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی ششمین مجلد آن را با شمارگان 3000 نسخه و به بهای 750000 ریال، در 860 صفحه منتشر کرده است.
***
دانشنامۀ زبان و ادب فارسی در شبه‌قاره ـ جلد چهارم
فرهنگستان زبان و ادب فارسی چهارمین جلد دانشنامۀ زبان و ادب فارسی در شبه‌قاره را منتشر کرد. این مجلد از دانشنامۀ زبان و ادب فارسی درشبه‌قاره شامل 153 مدخل از «سپنتا» تا «شبه‌قاره»، در حجمی در حدود 600 صفحه، در گروه دانشنامۀ زبان و ادب فارسی در شبه‌قاره و به سرپرستی دکتر محمدرضا نصیری منتشر شده است.
گروه دانشنامۀ زبان و ادب فارسی در شبه‌قاره، در چند سال گذشته، با ایجاد تغییر در برنامه‌های خود، تحولی را در ساختار این گروه به وجود آورد که لازمۀ آن اصلاح و روشمند کردن پژوهش در حوزۀ شبه‌قاره بود. به همین منظور تلاش‌هایی در جهت جمع‌آوری منابع دست‌اول مورد نیاز گروه آغاز شد که نتیجۀ آن تشکیل کتابخانه‌ای رقمی (دیجیتال) بود که شامل نسخه‌های خطی بسیاری از منابع مذکور و نیز لوح فشردۀ شمار زیادی از دست‌نویس‌های مورد نیاز می‌شود. همچنین فهرست مقالات فارسی، اردو، انگلیسی در هند و پاکستان (فهرست مقالات تألیف‌شده از سال 1950م تا کنون)، با همکاری سه گروه پژوهشی در ایران و هند و پاکستان تهیه شد تا ابزار دست پژوهشگران این حوزه باشد. بررسی مقالات در بخش ویرایش، تصحیح شیوۀ ارجاع‌دهی، اصلاح شیوه‌نامۀ گروه، تهیۀ فهرست نسخه‌های خطی موجود در کتابخانه‌های شبه‌قاره و بهره‌گیری از آن‌ها، انتشار چهار شماره از مجلۀ تخصصی شبه‌قاره و ... از دیگر اقداماتی است که در گروه دانشنامۀ زبان و ادب فارسی در شبه‌قاره صورت گرفته است.
جلد چهارم دانشنامۀ زبان و ادب فارسی در شبه‌قاره، به سرپرستی دکتر محمدرضا نصیری گرد آمده که انتشارات فرهنگستان آن را در 584 صفحه و با شمارگان 1000 نسخه، به بهای 650000 ریال منتشر کرده است.