تاب‌آوری در تابستان
برگرفته از روزنامه اطلاعات
دکتر احمد مختاریان
از زمانی که انسان به ساخت و تولید واژه‌ها و جمله‌ها دست یافته و توانسته سخن بگوید، همواره تلاش کرده است تا واژه‌ها با معانی و مفاهیمی که در ذهن دارد سازگار باشند. این قاعده در تمام زبان‌ها و نزد همة ملت‌ها رعایت شده است ، زبان سازان پارسی‌گوی ما نیز از این قانون پیروی کرده و واژگان این زبان را توسعه و ارتقا داده‌اند؛ مثلاً نام هر یک از فصل‌ها در زبان فارسی دارای مفهوم خاصی است و براساس همان قاعده ساخته شده، اما آن‌چه با مقصود این مقاله سازگار می‌نماید واژة «تابستان» است. این کلمه از دو واژة «تاب» و «ستان» ساخته شده است.
اگر «تاب» به معنی توان و تحمل و نیرو و «ستان» به معنی گرفتن و ستاندن باشد، این لغت به معنای فصل و دوره‌ای از سال است که تاب وتوان آدمی را می‌ستاند و اگر «تاب» از لغت تابیدن و تابش گرفته شده باشد به معنای بخشی از سال است که تابش فراوان و شدید نور خورشید در آن رخ می‌دهد.
به هرحال «تابستان» به هر یک از معانی دوگانة بالا یا به معنای عامیانة آن (گرمای شدید) باشد، توجهات بهداشتی مربوط به خود را می‌طلبد؛ یعنی باید مراقب باشیم تا توان و تاب و تحملمان را ازدست ندهیم و تلاش کنیم که نور شدید آفتاب سلامتمان را از ما باز نستاند.
به همین دلیل و در آستانة گرم شدن هوا و ورود به تابستان به اصلی‌ترین مطالبی که توجه و رعایت آنها در این فصل ضرورت دارد و می‌تواند از سلامت ما صیانت و نگاهبانی کند؛ اختصاص یافته است.
تابستان دو بعد دارد: حرارت و گرما و اشعة نورانی خورشید. هر یک از آنها علاوه بر فواید زیادی که دارند، زیان‌هایی را نیز به همراه می‌آورند. پس باید آنها را از بین برد یا به حداقل رساند.
حرارت تابستان
گرمای تابستان (نه نور خورشید) باعث افزایش دمای داخلی بدن می‌شود. بدن در یک واکنش طبیعی به منظور کاهش دما عرق می‌کند (تعریق). این رفتار بدن مهم‌ترین عاملی است که فرد را از آستانة مرگ یا حتی مردن دور می‌کند.
معمولاً افراد چاق بیشتر از افراد لاغر عرق می‌کنند اما وراثت و وضعیت ساختمانی بدن اصلی‌ترین نقش را در این زمینه ایفا می‌کند. تعریق باعث از دست رفتن مقدار زیادی آب و مقدار کمی سدیم و املاح و یون‌های ضروری می‌شود. پس مهم‌ترین و بهترین کار نوشیدن آب به مقداری است که آب از دست رفته را جبران کند.
باید توجه کافی و جدی به این امر داشته باشید که آب دارای مواد افزودنی به‌ویژه قند و شکر نباشد این دو، مانع جذب کافی آب از روده‌ها می‌شوند و در نتیجه آب از دست رفته جایگزین نمی‌شود پس نوشیدن شربت‌ها (به جز شربت آب لیمو که شکر آن بسیار کم باشد) و نوشابه‌هایی که قند زیادی دارند کار درستی نیست. اما نوشیدن آب خالص یا آب میوه‌های طبیعی (آب‌میوه‌های صنعتی و کارخانه‌ای دارای قند زیاد هستند و هم‌چنین آب‌میوه‌هایی که در آب‌میوه‌فروشی‌ها عرضه می‌شود برای جبران آب یا خنک شدن مناسب نیستند) و یا خوردن میوه‌های آب‌دار مانند هندوانه، خربزه، طالبی، گرمک، خیار، گوجه‌فرنگی و ده‌ها میوة آب‌دار دیگر که در این فصل می‌رسند، بسیار مفید است. در اینجا لازم است سه نکته مورد توجه قرار گیرد:
استفادة بیش از حد از آب‌های معدنی بسته‌بندی شده به دلیل افزایش تراکم عناصر مورد نیاز بدن می‌تواند مشکلاتی را به بار آورد.
خوردن میوه‌های آب‌دار طبیعی علاوه بر تأمین آب بدن، باعث رسیدن عناصر و ویتامین‌های مورد نیاز به بدن و نیز شادابی فرد می‌شود.
از نوشیدن مایعات بسیار سرد (تگری) خودداری شود زیرا علاوه بر صدمه زدن به اندام‌های بسیار گرم داخلی، میزان جذب آب را کاهش می‌دهد و تشنگی حاصل از تعریق را کاملاً جبران نمی‌کند.
تذکر: از نظر علمی ضرورت استفاده از قرص‌های نمک و مانند آن در تابستان به اثبات نرسیده است.
برای خنک کردن بدن در مقابل جریان هوای سرد نایستید و تا حد امکان صورت خود را با آب بسیار سرد خیس نکنید، بهترین کار خیس کردن دست‌ها تا آرنج و پاها تا زانو یا قرار دادن پاها در آب خنک (نه سرد) به مدت چند دقیقه است.
توجه داشته باشید که خروج سریع از محیط سرد مانند جایی که از کولرهای گازی استفاده می‌کنند و ورود ناگهانی به محیط گرم رفتاری نادرست است.
گرمازدگی
یکی از مشکلات رایج در تابستان گرمازدگی است، گرمازدگی یعنی برخورد طولانی مدت با گرما؛ به‌طوری که دمای داخلی بدن تا حدبحرانی افزایش یابد. علائم آن عبارت‌اند از: بی‌حالی، احساس گرمای شدید، تپش قلب و گاهی هم سرگیجه و تهوع، تنها راه درمان، قرار گرفتن در محیط خنک و خیس کردن بدن و قرار دادن پاها در آب خنک است. راه پیشگیری از گرمازدگی خنک نگه داشتن بدن و دوری از محیط‌های گرم و استفاده از سایه است. استفاده از استخر و شنا کردن یکی از رایج‌ترین تفریح‌ها در این فصل است.
تعریق بیش از اندازه و عرق سوز شدن
تعریق زیاده از حد باعث بروز مشکل خاصی نمی‌شود اما در صورت باقی ماندن طولانی مدت عرق بر روی پوست ناراحتی خاصی به نام عرق‌سوز شدن ایجاد می‌کند.
برای جلوگیری یا درمان آن فقط یک راه وجود دارد و آن شست‌وشوی مرتب بدن است. شست‌وشو علاوه، بر برطرف کردن این مشکل، باکتری‌ها را نیز از سطح پوست برمی‌داردو در نتیجه مانع از بروز بوی بد عرق می‌شود.کسانی که از لباس‌های زیر (زیرپیراهنی و شورت) استفاده نمی‌کنند بیشتر در معرض گرمازدگی یا عرق‌سوز شدن قرار دارند هم‌چنین پوشیدن لباس‌های خیلی نازک نیز می‌تواند زمینه‌ساز گرمازدگی و عرق‌سوز شدن باشد.
نور آفتاب
یکی از تغییرات کاملاً محسوس در تابستان، شدت یافتن نور آفتاب است همیشه در نور آفتاب سه گونه موج وجود دارد: پرتوهای مرئی که باعث دیده شدن اشیا می‌شوند، پرتوهای فرابنفش که برای پوست زیانبار هستند و باعث سرطان پوست می‌شوند پرتوهای زیر قرمز (مادون قرمز) که باعث افزایش دمای داخلی اشیا و از جمله بدن انسان و به ویژه پوست می‌گردند.در مورد هر یک از این پرتوها اقدامات زیر را انجام دهید:
پرتوهای مرئی
اثرات سوء این پرتوها که با چشم ارتباط دارند با سه روش قابل کنترل است:
ـ قرار گرفتن در سایه
ـ استفاده از کلاه لبه‌دار، سایبان اتومبیل و ...
ـ استفاده از عینک آفتابی
پرتوهای فرابنفش
اثر سوء این پرتوها سرطان پوست است، راه مقابله با آن، پوشاندن تمام پوست بدن است. این کار با استفاده از کلاه لبه‌دار، کرم‌های ضدآفتاب برای صورت، پوشیدن لباس‌های آستین بلند و عینک ضدآفتاب که خاصیت جذب پرتوهای فرابنفش را دارند امکان‌پذیر است.
پرتوهای مادون قرمز
این پرتوها باعث افزایش دمای بدن و آفتاب سوختگی می‌شوند. برای از بین بردن آثار زیانبار این پرتو استفاده از لباس‌های آستین بلند با رنگ‌های روشن و با ضخامت مناسب (نه خیلی نازک)، قرار گرفتن در سایه و خنک نگه‌داشتن بدن ضروری است.
نکتة پایانی
افرادی که دارای پوست روشن (سفید) هستند باید توجه بیشتر و کامل‌تری را مبذول نمایند.سعی کنید در ساعات گرم روز (13 تا 15) از خانه و اتاق و محل‌های سایه و سقف‌دار و خنک خارج نشوید.
