کتاب
معرفی کتاب «فرهنگ واژه‌های فارسی در زبان اویغوری چین»
نوشته: نادره بدیعی
نشر بلخ وابسته به بنیاد نیشابور
نادره بدیعی در این کتاب به تحقیق درباره‌ی فرهنگ و زبان اویغورها پرداخته و در مقدمه‌ی کتاب که بسیار مفصل است در این باره قلم زده است و چگونگی نفوذ فرهنگ و زبان فارسی را در ایالت شین‌جیان چین و در میان اویغورها به وضوح نشان داده است.
در بخش اول مقدمه،نادره‌ی بدیعی به معرفی اویغورها، جغرافیای شین‌جیان، زبان اویغوری و مطالب مفصلی در این باره پرداخته است. پیشگفتار که شامل سه بخش است با مطلبی تحت عنوان «چگونه آغاز شد؟» شروع می‌شود که چگونگی سفرش و سه سال اقامت در چین را توضیح می‌دهد و درباره‌ی دوبار سفر به شین‌جیان و پژوهش درباره‌ی زبان اویغوری قلم می‌زند. بخش دوم زیر عنوان شین‌جیان و زبان اویغوری است که به بررسی تاریخی، جغرافیایی، فرهنگی زبان اویغورها پرداخته و در این باره به تفصیل توضیح داده است. بخش سوم زیر عنوان خط آوانویسی فارسی در شین‌جیان است که به توضیح درباره‌ی خط آوانویسی فارسی، علامت‌ها، حروف و شکل خط اویغوری پرداخته است. بعد منابع مقدمه را معرفی کرده و کوتاه‌واره-هایی را که در کتاب به کار رفته بیان می‌کند.
در مقدمه‌ی کتاب می‌خوانیم که کاشغر، پایتخت فرهنگی اویغوران، با معماری ایرانی، سبک زندگی ایرانی، طرز سفره‌آرایی به سبک ایرانی و ... است. او عنوان می‌کند که «... فضای کاشغر مرا به محله-هایسردزک، در شیخ و کوچه‌سارهای مدرسه‌ی تاریخی منصوریه در شیراز کودکی‌ام می‌بُرد. فضای کاشغر مرا به پس‌کوچه‌های پیرامون میدان‌کهنه و بازار قیصریه در سپاهان ملموس رؤیایی‌ام می‌خواند. فضای کاشغر مرا به انگشتری‌های فیروزه‌نشان، عقیق‌های شجری و تسبیح‌های شاه‌مقصودی بازار بین‌الحرمین در خراسان زیارت‌های می‌خواند، فضا ... فضای سنگلج بود ... و چه افسوس، و پیش خود می‌اندیشیدم شاید کوچه‌ای در هرات و مرو و بلخ نیز بدین گونه است و شاید میدان ریگستان سمرقند و پیرامون مدرسه‌ی میرعرب در بخارا نیز... و شاید لعل‌فروشی در بدخشان شعرآمیز بدین‌گونه بساط کند.»
نادره بدیعی درباره‌ی شین‌جیان چین می‌نویسد که «... ما به سرزمینی پا نهاده بودیم که فرهنگش و زبانش بی‌هیچ افزون‌گویی و گزافه با فرهنگ ایرانی همسان و هماهنگ و همگون بود. در شهر ارومچی، مرکز ایالت شین‌جیان، بیشتر ساختمان‌ها به شیوه‌‌ی معماری ایرانی با طاق‌های قوسی ساخته شده‌اند، در بزرگترین مسجد ارومچی که بدان وارد شدیم امام مسجد کتاب‌های گلستان و بوستان و مثنوی شریف را با خط و زبان فارسی– و نه اویغوری- عرضه داشت و گفت اینها بخشی از کتاب‌های درسی اسلامی است که در اینجا می‌خوانیم. معنای سخنش این بود که زبان فارسی هنوز و همچنان زبان دینی مسلمانان چین است.
بخش دوم کتاب به گردآوری نزدیک به 8500 واژه‌ی فارسی که در زبان اویغوری چین رایج است پرداخته و نه تنها واژه‌های فارسی را استخراج کرده، که به مباحثی چون واژه‌های ترکیبی فارسی-اویغوری، فارسی-عربی، فارسی-اروپایی، فارسی-سغدی و ... پرداخته و واژه‌های عربی را که به میانجی زبان فارسی به اویغوری راه یافته‌اند نشان داده و پس،فعل‌های فارسی، فارسی-اویغوری، فارسی-عربی و ... نام گل‌ها، نام خوراک‌ها، نام دستگاه‌های موسیقی، نام سازها، نام دختران و پسران و ... را که همه فارسی هستند کاملاً توضیح داده است و در همه‌ی مراحل، نفوذ مسلم فرهنگ ایرانی و زبان فارسی را در میان اویغوران روشن کرده است. در پایان کتاب هم منابع فارسی، منابع اویغوری، منابع اردو، روسی و مقاله‌هایی را که در پژوهش این کتاب استفاده شده معرفی کرده است. در کتاب عکس‌هایی از روی جلد کتاب‌های فارسی که به اویغوری ترجمه شده‌اند مانند گلستان و بوستان، نمونه‌های خوشنویسی خط اویغوری، تابلوی سردرمغازه‌ها که نام‌های فارسی دارند و ... آمده است.