سه شنبه, 24ام مهر

شما اینجا هستید: رویه نخست تاریخ تاریخ معاصر در آیینۀ تاریخ - مجله خواندنی شماره 76

تاریخ معاصر

در آیینۀ تاریخ - مجله خواندنی شماره 76

برگرفته از ماهنامه خواندنی شماره 76، تیر و امرداد 1392، صفحه 42 تا 43

نوشیروان کیهانی زاده


گوشه‌ای از ضدیت آلمانی‌ها و انگلیسی‌ها با یکدیگر در ایران در جریان جنگ جهانی اول

سی ام ژوئن 1916 (نهم تیرماه و در جریان جنگ جهانی اول) نیروهای انگلیسی (عمدتا هندی) به فرماندهی ژنرال «پرسی سایکس (که برای ما تاریخ هم نوشت و ده‌ها سال، حتی در دانشکده های ما به دانشجویان تلقین می شد که به کتاب او استناد کنند!)» به نام راندن آلمانیها و نیروهای هوادارشان از منطقه تحت نفوذ انگلستان در ایران (جنوب و جنوب شرقی کشور) وارد شهر کرمان شدند و آلمانی‌ها که مورد حمایت نیروی ژاندارم و گروهی از مردم محل بودند منطقه را تخلیه کردند. نظامیان ژنرال پرسی سایکس قبلا با کشتی از هند به بندر عباس منتقل شده بودند.                                                  
عوامل آلمان که به منظور کوتاه کردن دست انگلستان از ایران و سپس هند، از آغاز جنگ جهانی اول دست به جمع آوری هوادار در ایران و غرب هند (پاکستان کنونی) زده بودند، در ایران از عنوان دلنشین «هم‌نژادی» و این که انگلیسی ها عامل و باعث همه بدبختی های ایرانیان بوده اند برای نفوذ در قلبها استفاده می کردند و در نقاط دیگر، مخصوصاً در میان مسلمانان شبه قاره هند (پاکستانی های فعلی و ...) حتی رواج داده بودند که ویلهلم دوم امپراتور آلمان مسلمان شده، به مکه رفته و او را «حاجی ویلهلم!» خطاب می کردند و مدعی بودند که در این جنگ، آلمان متحد نظامی خلیفه مسلمین (سلطان عثمانی) است و انگلیسی ها به منظور خنثی کردن تأثیر این تبلیغ (پروپاگاندا)می گفتند که خلیفه مسلمین باید از خاندان نبوت باشد و سلطان عثمانی از نژادی دیگر است.
    در کرمان، زایلر (Seiler) زوگمایر (Zugmayer) و گریزینگر Gerizinger گردانندگان هوادارن آلمان بودند که کنسول انگلستان در این شهر را مجروح کرده و شعبه بانک شاهی (بانک متعلق به انگلستان) را مصادره کرده بودند.
    در اصفهان، ریاست آنان با پوگین ( Pugin )بود که کنسول روسیه در این شهررا کشته بودند و در شیراز سرهنگ او کونور ( O;Conor ) انگلیسی را ربوده بودند.
 


خشم خراسانی ها از قتل ابومسلم

20 روزطول کشید تا خبر قتل ابومسلم خراسانی از بغداد به توس (خراسان) برسد و خشم خراسانی ها را باعث آید [منظور خراسان بزرگ است که اینک بیشتر اراضی آن در افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان واقع شده اند]. ابومسلم خراسانی 5 ژوئن سال 755 میلادی در بین النهرین (عراق امروز) به تحریک منصور خلیفه عباسی ترور شده بود.
قیام هواداران ابومسلم گرچه سرانجام به استقلال ایران انجامید، ولی در آن ایام به جایی نرسید. ابومسلم متولد اصفهان که ژنرالی در خراسان بود در سال 737 میلادی، پس از تصرف شهر مرو، بر ضد حکومت بنی امیه قیام کرد و طی چند نبرد به حکومت آنان پایان داد و خلافت را به عباسیان منتقل ساخت. طولی نکشید که ابومسلم متوجه شد عباسیان هم در دنیاپرستی دست کمی از امویان ندارند و لذا به انتقاد از آنان پرداخت و همین امر باعث شد که منصور خلیفه عباسی احساس خطر کند و او را از میان بردارد.

 
انگلستان به آبهای ایران ناو جنگی فرستاد

اندرز آمریکا به انگلستان که وارد عملیات نظامی برضد ایران نشود تا بهانه به دست مسکو افتد 
دولت انگلستان چهارم تیرماه 1330 (ژوئن 1951) و چند روز پس از انجام خلع ید از آن دولت در صنایع نفت ایران، دستور انتقال اتباع و مهندسان خود را از آبادان به بــصره صــادر و ناو جنـگی «موریشس = مــاریشِس HMS Mauritius» از نوع رزمناو سبک را روانه آبهای ایران کرد که این اقدام، احساسات ملی ایرانیان را چنان برانگیخت که گروهی از خلبانان نیروی هوائی داوطلب حمله انتحاری (کامیکازی) به این ناو شدند. در همین روز به شناورهای نیروی دریایی فرمان آماده باش کامل داده شد، چند آتشبار ساحلی به خوزستان منتقل و برای تقویت روحیه مردم، واحدهای ارتش در تهران و شهرهای دیگر در خیابانها رژه رفتند و تجهیزات و آمادگی خودرا نشان دادند و قرار شد که اگر تهدید جدّی شود، ثبت نام از داوطلبان برای جنگ آغاز و سربازان احتیاط (منقضی خدمت) تا سه دوره به زیر پرچم احضار شوند.
همین آمادگی سبب شد که دولت وقت آمریکا به لندن اندرز دهد که در شرایط موجود به مصلحت نیست برضد «ایران بپاخاسته» دست به اقدام نظامی بزند.

 

محمد علیشاه قاجار و آخرین زورآزمایی

نهم تیرماه 1288 هجری خورشیدی محمدعلی شاه قاجار به «سلطنت آباد» نقل مکان کرد و برای دفاع از خود دستور ایجاد استحکامات و استقرار توپ داد. به دستور او حتی در قلهک و دروس هم توپ مستقر ساخته بودند.
در همین روز، محمدعلی شاه برای این که حمایت کارکنان دربار و دولت را از دست ندهد از بانک استقراضی روسیه در تهران وام گرفت و مواجب آنان را پرداخت کرد. در آن زمان، کشور ما هنوز درآمد نفت که تازه یکی دو چاه آن به نفت رسیده بود نداشت و به دلیل ضعف دستگاههای اجرایی و قدرت و نفوذ فئودالها که هرکدام به جایی وابستگی داشتند درآمد مالیاتی اش هم نزدیک به صفر بود.
در این شرایط، محمدعلی شاه برای این که اتهام «ضد مشروطیت» را از خود دور سازد دهم تیرماه هیاتی را مامور کرد تا نظامنامه تازه انتخابات پارلمان را بر اساس انجام دو مرحله ای آن تهیه کنند. ولی این تمهیدات سلطنت او را بیش از دو هفته حفظ نکرد، زیرا انگلیسی ها مایل به ادامه آن نبودند زیرا که شاه قاجار با روس ها متحد بود و این دوستی برای لندن خطرآفرین بود و .... 

 

تاجگذاری اردشیر بابکان در معبد آناهید

23 ژوئن سال226 میلادی (دوم تیرماه) اردشیر پاپکان در معبد آناهید (آناهیتا) تاجگذاری کرد و شاه ایران شد و ناسیونالیسم ایرانی را بر محور ملتگرایی و آموزشهای زرتشت احیاء کرد. با پیروی از روش اردشیر بود که قرنها بعد [صفاریان] ، دیلمیان، صفویان و ... ناسیونالیسم ایرانی را بر محور ایراندوستی و شیعه اثنی عشری زنده کردند.
اردشیر که قبلا حکمران پارس (عمدتا فارس، کرمان و سیستان) و نگهبان آتشکده آن منطقه بود پیش از تاجگذاری، حکومت اشکانیان را که بر اثر فساد داخلی رو به ضعف گذارده بود و در برابر رومیان کوتاه می آمد برانداخته بود. اردشیر که بعدا رومیان را هم از مشرق زمین عقب براند در مراسم تاجگذاری خود، همانند داریوش بزرگ گفت که به خواست اهورامزدا شاه ایرانیان (تلفظ آن زمان: اریان) می شود که مردمی نجیب و بزرگوار هستند و دروغ نمی گویند. به نوشته برخی از مورخان، اردشیر در این مراسم ساتراپی های قلمرو خود از قفقاز شمالی تا دره سند و غرب فرات تا سیردریا را برشمرده و خراسان را ابرشهر (استان بزرگتر) خوانده بود. در آن زمان، آذربایجان «آذُربایگان»، بلوچستان «ماکوران (مکران)»، کرمان «کرمانیا»، اصفهان «سپاهان»، مناطق پشتون نشین افغانستان و پاکستان امروز کوشان شهر، سیستان «سکستان»، گرجستان «ویزوران»، ارمنستان «ارمن» و ... تلفظ می شدند.

 

جمشید کاشانی ریاضیدان بزرگ ایرانی

جمشید کاشانی (غیاث الدین) ریاضیدان و فضاشناس ایرانی در سمرقند درگذشت. وی به دعوت الغ بیگ حکمران تیموری وقت و پسر شاهرخ میرزا به سمرقند رفته بود تا در مدرسه عالی علوم این شهر تدریس و در رصدخانه آنجا (که الغ بیگ، خود آن را تاسیس کرده بود) به اکتشافات فضایی تازه دست بزند. جمشید کاشانی به خاطر کشف قضایای کسینوس در مثلثات، تهیه جدول ستارگان، تکمیل علم حساب و رصد یک خورشید گرفتگی از نامداران تاریخ علوم است. در فرانسه هنوز یک قضیه کسینوس را «تئورم کاشی» می خوانند. 

 

پلیس نوین ایران

ماموران پلیس نوین ایران (سبک فرنگ) با لباس ویژه (یونیفورم اروپایی) از دوم تیرماه 1292 (97 سال پیش) در خیابانهای تهران به پاسبانی سرگرم شدند. تغییر لباس و روش کار پلیس ایران که «نظمیه» خوانده میشد روز قبل از آن (یکم تیرماه و 22 ژوئن 1913) اعلام شده بود. پلیس تازه ایران توسط چند افسر سوئدی به ریاست سرهنگ وستداهل سازمان یافته بود و وظیفه اش برقراری نظم و حفظ آن بود که در عین حال باید به صورت ضابط دادگستری هم عمل می کرد که چون هنوز دادگستری وجود نداشت بعدا در مرکز پلیس، دفتری نیز برای مجازات مجرمان عمومی تاسیس شد.
 


فرارود پس از فروپاشی امپراتوری [ شاهنشاهی] ایران

پس از سقوط ساسانیان و فروپاشی امپراتوری ایران، منطقه فرارود (خراسان بزرگتر) بیش از مناطق دیگر ایرانزمین دچار خلاء قدرت شده بود. «فرارود» آخرین منطقه ای بود که یزدگرد سوم (آخرین شاه ساسانی) جهت ایستادگی در برابر عرب به آنجا رفته بود. پس از ترور او در مرو، پادگانهای ایرانی در مرزهای شمال شرقی میهن (که در منطقه فرارود به «مرزبان» موسوم بودند و بزرگترین پاسگاه آنها در «خجند» استقرارداشت) منحل شدند.
با انحلال پاسگاههای مرزبانی ایران در مسیر سیردریا، در ژوئن سال 752 میلادی چند واحد نظامی چین از سیردریا (رود سیحون) گذشتند و بدون برخورد با مقاومت وارد منطقه فرارود شدند. نیروهای چین که از دره رود "تاریم" به منطقه فرارود وارد شده بودند تا بخارا، سمرقند، تاشکند و بخارا پیش آمده و بر آن سه شهر مستولی شده بودند. این نیروها که با مقاومت پراکنده مردم محل رو به رو بودند پس از اطلاع از نزدیک شدن یک سپاه عرب به فرارود، منطقه را بدون جنگ ترک کردند.
اقوام تورکیک (غزها و ...) که به صورت مسالمت آمیز (به نام چرانیدن گوسفندانشان) به «فرارود» مهاجرت کرده بودند باقی ماندند . پس از عقب نشینی چینیان از فرارود، دیری نپایید که قرقیزها سرزمین ایغورها را که اینک در قلمرو چین است تصرف کردند و سالهای سال بر آن مسلط بودند.

نوشتن دیدگاه


تصویر امنیتی
تصویر امنیتی جدید

در همین زمینه