سه شنبه, 29ام اسفند

شما اینجا هستید: رویه نخست یادگارهای فرهنگی و طبیعی دیده‌بان خلیج فارس «ابوموسی» ؛ سرزمین سبز خلیج‌فارس

دیده‌بان خلیج فارس

«ابوموسی» ؛ سرزمین سبز خلیج‌فارس

برگرفته از روزنامه اطلاعات

 

اگر جزیره کیش را نگین خلیج‌فارس و قشم را سرزمین عجایب بدانی حتماً ابوموسی را هم آبی‌ترین جزیره خلیج فارس می‌نامی؛ جزایر‎ خلیج‌فارس تقریباً از یک نوع طبیعت برخوردارند، اما برخی از جزایر استثنا هستند مانند‎ ‎قشم که به سرزمین اصلی نزدیک است، اما جزایری مانند ابوموسی ساحل بکری دارند و برای‏‎ ‎کسانی مناسب هستند که می‌خواهند در ساحلی آرام و تمیز مدتی را در آرامش سپری‎ ‎کنند.‏

ساحل سفید رنگ و آبی و پرنده‌های مهاجر جزیره شاید به گفته کسانی که به دنبال‎ ‎آرامش‌اند جای مناسبی باشد، اما افسون جزیره تنها سکوت و آرامش آن نیست بلکه گونه‌هایی از حیات وحش نیز جزو جاذبه‌های این جزیره محسوب می‌شوند. براساس یافته‌های‎ ‎اداره محیط‌زیست استان هرمزگان سواحل ماسه‌ای این جزیره محل تخمگذاری لاک‌پشتان‎ دریایی است.

در بخش دیگری ااز جزیره نیز صخره‌ای وجود دارد که پرستوهای دریایی پشت‌‎تیره و گونه سفید بر روی آن تخمگذاری می‌کنند.

در تنب بزرگ خارپشت بیابانی وجود‎ ‎دارد و در تنب کوچک گزارش‌هایی از تخمگذاری پرنده نوک سرخ دریایی رسیده است.جزیره، جانورانی از جمله خرگوش و خدنگ بزرگ‎ ‎و پرنده‌های مهاجر زیادی دارد، اما تاکنون حیات‌وحش آن را بررسی نکرده‌اند.

شفافیت آب خلیج‌فارس در ساحل ابوموسی هم به حدی است که ماهی‌های آکواریومی و‎ ‎مرجان‌های آن نیز از کنار ساحل و موج‌شکن‌ها به طور واضح دیده می‌شوند و این خود‏‎ ‎جاذبه دیگر جزیره به شمار می‌آید.‏

عمر این جزیره بنا به مطالعات تاریخی به هزار سال قبل از‎ ‎میلاد می‌رسد. این جزیره از اواسط هزاره دوم چندین دوره تاریخی از جمله اشکانیان،‎ ‎سلوکیان، سلجوقیان و آل‌بویه را به خود دیده است. ‏

وضعیت جزیره ‏

‏«جزیره ابوموسی» جنوبی‌ترین جزیره ایرانی آبهای خلیج‌فارس است. جزیره ابوموسی یکی از 14 جزیره استان هرمزگان است و طول و عرض آن حدود 5/4 کیلومتر است. شهر ابوموسی مرکز جزیره ابوموسی است و ارتفاع آن از سطح دریا 46 متر است.‏جزیره ابوموسی حدود 25 کیلومتر مربع مساحت دارد و فاصله بین آن و جزایر تنب به دلیل عمق مناسب آب تنها مسیر قابل کشتیرانی برای نفتکش‌های بزرگ است.‏‎ ‎

‏ بوموسو؛ نام اصلی جزیره ‏

نام اصلی و ایرانی جزیره ابوموسی، «بوموسو» است.‏درباره جزیره ابوموسی بدون این که نیازی به تغییر نام باشد بایسته است‎ ‎که در نوشته‌های پارسی و مکاتبات، نام این جزیره را درست و با توجه به ریشه ایرانی‎ ‎آن، «بوموسو» بنویسیم و بخوانیم.‏واژه فارسی «بوموسو» از دو بخش اصلی تشکیل شده است. بخش نخست این واژه بوم به‏‎ ‎معنی سرزمین است. بخش دوم آن «سُو» که همان سُوز یا سبز است. به این ترتیب ترکیب «‎بوم و سُو» نام اصلی و ایرانی این جزیره است که معنی آن بوم سبز یا سرزمین سبز‏‎ ‎است.‏

در تأیید این نکته، به نام‌های فارسی دیگر این جزیره نیز می‌توان اشاره کرد که‎ ‎دربرگیرنده هر دو جز بوم و سبز هستند. این جزیره که از خوش‌ آب ‌و هواترین مناطق‎ ‎خلیج‌فارس است و انواع گیاهان و جانوران دریایی در ساحل آن به چشم می‌خورد و از‎ ‎دیرباز دارای آب شیرین، کشتزار و مراتع خوب بوده، نزد مردم بوشهر و بندر لنگه و‎ ‎دیگر شهرهای پارس تا 80 سال پیش به نام «گپ سبزو» به معنی سبزه‌زار بزرگ شناخته‎ ‎می‌شد و یا در اسناد تاریخی از آن با نام بوموو یاد کرده‌اند که از دو بخش بوم‎ ‎و اوو یا آب تشکیل شده است و به صورت بومُف معرب شده است.‏

بنابراین شایسته است که در نوشته‌های پارسی، نام این جزیره را درست و باتوجه به‎ ‎ریشه ایرانی آن، «بوموسو» بنویسم و بخوانیم.‏

‏ تُنب، واژه‌ای پارسی است

عرب‌ها که می‌کوشند نسبتی بین خود و جزایر سه‌گانه تنب بزرگ و تنب کوچک و بوموسو‎ ‎پیدا کنند، در نوشته‌های خود واژه فارسی تنب را معرب کرده و به صورت «طنب»‎می‌نویسند. در صورتی که «تُنب» یا «تُمب»، واژه‌ای‌ فارسی سره‌ است که در گویش‌های‎ ‎محلی جنوب ایران شامل لهجه‌های لارستانی، بندری، تنگستانی و دشتستانی به معنای تپه‎ ‎و پشته یا تَل هستند. در خلیج‌فارس دو جزیره نام تُنب بر خود دارند، یکی تنب بزرگ و‏‎ ‎دیگری تنب کوچک.‏

جزیره تنب بزرگ از دیرباز به نام‌هایی همچون تُمب بزرگ، تُمب گپ، تنب مار، تُنب‎ ‎مار بزرگ، تل مار و... نامیده می‌شده است؛ چون در این جزیره در گذشته‌ای نه‌چندان‏‎ ‎دور شمار زیادی مار سمی وجود داشته است. در گویش دریانوردان محلی این جزیره را «تمب‏‎ ‎گپ» نیز می‌نامند که باز نشان از هویت ایرانی آن دارد. واژه «تنب» در ترکیب نام‏‎ ‎بسیاری از روستاهای بندرلنگه و بوشهر نیز به کار رفته است. نام جزیره تنب کوچک نیز‏‎ ‎بر همین بنیان استوار است.‏

حاکمیت ایران بر جزایر ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک ریشه در دورة امپراتوری‌های عیلامی، ماد، هخامنشی، اشکانی و ساسانی دارد. در این دوران نظم و امنیت ایرانی (‏persianpax‏) بر سراسر این پهنه آبی خلیج فارس و جزایر آن حکمفرما بود. ‏در سال 1971 پس از توافق ایران و بریتانیا و پیش از خروج نیروهای نظامی انگلیس از منطقه و تأسیس کشور امارات متحده عربی، ابوموسی به همراه تنب بزرگ و تنب کوچک پس از نزدیک به 70 سال شکایت‌های مداوم دولت ایران علیه اشغالگری انگلیس سرانجام به ایران بازگردانده شد. در سال 1992 و پس از خاتمه جنگ خلیج فارس امارات متحده عربی بر خلاف نظر شیخ شارجه و تفاهم‌نامه 1971 شارجه با ایران در باره ابوموسی، اقدام به طرح ادعاهای مالکیت بر جزایر سه‌گانه کرد. این اقدام واکنش دولت ایران را برانگیخت.‏

شورای عالی امنیت ملی ایران با صدور بیانیه‌ای هشت ماده‌ای بر حق حاکمیت بی چون و چرای ایران بر جزایر تاکید کرد. در بند هفتم این بیانیه آمده‌است: «طرح ادعاهای تاریخی در مورد سرزمین‌های ایران، اگرچه همواره به نفع ایران است، ما آن را به هیچ وجه به مصلحت امنیت منطقه نمی‌دانیم و تجربه ادعاهای مشابه از سوی عراق درس عبرتی در این زمینه‌است.»‏

جزیره ابوموسی آب و هوای مرطوب و گرمی دارد. و بیشتر مردم بومی محل به صید ماهی اشتغال دارند.‏

‏اهالی جزیره ابوموسی را به سختی می‌توانی سر ظهر در کوچه و خیابان‌های آن پیدا کنی.‏‎ ‎خورشید

خلیج فارس داغ می‌تابد و درختان سایه کمی دارند.‏اهالی جزیره، ابوموسی را امن‌ترین نقطه ایران می‌دانند.اهالی جزیره همه جور امکاناتی دم دستشان دارند اینجا از تمام ایران نماینده دارد. بندر لنگه‌ای،‏ ‎بندرعباسی، مینابی، تهرانی، یزدی، حتی اردبیلی که زمانی به صورت موقت به جزیره آمدند‎ ‎و همین جا ماندگار شدند و الان باید به آنها بگویی ابوموسی ای‎!

به نظر می‌رسد اگر شرایط برای تبدیل جزیره ابوموسی به منطقه نمونه گردشگری کشور‎ ‎مناسب باشد، می‌توان با جذب سرمایه‌گذاران و گردشگران، جاذبه‌های گردشگری زیادی را‎ ‎در جزیره ابوموسی ایجاد کرد و همچنان که اکنون برخی از اهالی جزیره برای‎ ‎ماهیگیری، غواصی و شنا به کنار ساحل می‌روند از این ظرفیت برای استفاده همه‎ ‎گردشگران ایرانی و خارجی بهره برد.

نوشتن دیدگاه


تصویر امنیتی
تصویر امنیتی جدید

در همین زمینه